Džared Dajmond

Otuda je moguće da su u Africi nastali jezici koje su govorili tvorci Starog i Novog zaveta i Kurana, moralnih stubova zapadne civilizacije.

Japanu je najomiljenije gledište da su se Japanci postepeno razvili iz nekog pradrevnog naroda koji je tu obitavao još pre poslednjeg ledenog doba, mnogo duže od dvadeset hiljada godina pre početka nove ere.

Do 1946. godine u japanskim školama predavan je istorijski mit zasnovan na najstarijim japanskim letopisima, iz 712. i 720. godine nove ere.

U njima se opisuje kako je boginja sunca Amaterasu, rođena iz levog oka boga tvorca Izanagija, poslala svog unuka Ninigija na zemlju, na japansko ostrvo Kjušu, da se oženi jednom zemnom boginjom. Ninigijev praunuk Đimu je, uz pomoć zaslepljujuće blistave svete ptice koja je onesposobila njegove neprijatelje, postao 660. godine p. n. e. prvi car Japana. Da bi se popunila praznina između 660. godine p. n. e. i prvih istorijski dokumentovanih japanskih vladara, letopisi su izmislili još trinaest, podjednako fiktivnih careva.

Prvi niz čine razlike između kontinenata u divljim biljnim i životinjskim vrstama koje su bile dostupne kao polazni materijal za gajenje. Zato što je proizvodnja hrane bila presudna za stvaranje viškova namirnica kojim bi se mogli ishraniti specijalisti koji je ne proizvode, a i za stvaranje brojnih stanovništava koja su usled brojnosti imala vojnu premoć, čak i pre nego što je bila razvijena neka tehnološka ili politička premoć. Iz oba razloga svaki razvitak privredno složenih, socijalno stratifikovanih, politički centralizovanih društava iznad nivoa malih društava sa vladavinom poglavice u nastajanju zasnivao se na proizvodnji hrane.

Zato se drugi niz sastoji od činilaca koji utiču na brzine širenja i seoba, koje su se veoma razlikovale od kontinenta do kontinenta. Brzine su bile najveće u Evroaziji zbog njene glavne ose istok–zapad i relativno umerenih ekoloških i geografskih prepreka. Taj razlog je očigledan kada su posredi kretanja biljnih kultura i domaćih životinja, koja veoma zavise od klime, a stoga i od geografske širine.

Zato se drugi niz sastoji od činilaca koji utiču na brzine širenja i seoba, koje su se veoma razlikovale od kontinenta do kontinenta. Brzine su bile najveće u Evroaziji zbog njene glavne ose istok–zapad i relativno umerenih ekoloških i geografskih prepreka. Taj razlog je očigledan kada su posredi kretanja biljnih kultura i domaćih životinja, koja veoma zavise od klime, a stoga i od geografske širine.

Ali sličan razlog važi i za širenje tehnoloških novina, ukoliko bez ikakvih izmena najbolje odgovaraju specifičnim životnim sredinama. Širenje je bilo sporije u Africi, a naročito u Americi, zbog glavnih osa sever–jug, a i geografskih i ekoloških prepreka na tim kontinentima.

treći niz činilaca koji utiču na širenje između kontinenata, a mogu biti od pomoći i u stvaranju lokalnog fonda biljnih kultura, domaćih životinja i tehnologija. Lakoća širenja između kontinenata bila je različita jer su neki kontinenti bili izolovaniji od drugih.

Četvrti i poslednji niz činilaca čine razlike u veličini kontinenta ili u ukupnom broju stanovnika. Veća teritorija ili brojnije stanovništvo znače više potencijalnih izumitelja, više konkurentskih društva, više inovacija dostupnih za usvajanje – i veći pritisak da se one usvoje i sačuvaju, jer će konkurentska društva eliminisati ona društva koja to ne učine.